Deze maand heeft een eerste patiënt in Nederland een PET/CT-scan ondergaan met een nieuw radioactief middel, Fluor-18-FAPI. Hiermee zijn moeilijk te detecteren tumoren, bijvoorbeeld sommige darmtumoren, beter zichtbaar te maken. Deze unieke tracer is ontwikkeld door intensieve samenwerking tussen de Noordwest Ziekenhuisgroep en het Antoni van Leeuwenhoek in Amsterdam.

Met de nieuwe FAPI PET/CT-scan kunnen tumoren op een heel andere manier, en heel gevoelig, worden afgebeeld, ook als ze heel moeilijk te zien zijn op standaard scans. Deze scan maakt niet de kwaadaardige cellen zelf zichtbaar, maar detecteert specifieke cellen in het tumorstroma, het weefsel met normale cellen dat tussen de groeiende tumorcellen zit en de tumor stevigheid geeft en helpt met groeien. De eerste scan van een patiënt werd afgelopen maand gemaakt in het Antoni van Leeuwenhoek in Amsterdam in het kader van een research samenwerking met de Noordwest Ziekenhuisgroep.

Tumoren beter zichtbaar
De meeste kwaadaardige tumoren groeien in de vorm van een massa die goed herkenbaar is op een CT- of MRI-scan. “Toch zijn sommige tumoren op scans niet of nauwelijks te onderscheiden, bijvoorbeeld omdat zij niet in een duidelijk afgrensbare massa groeien, of omdat de tumorcellen in hun uiterlijk en gedrag nog erg veel lijken op normale cellen. Daarom zochten we naar een nieuw soort scan die tumoren op een heel andere manier kan detecteren”, aldus Wouter Vogel, Nucleair Geneeskundige in het Antoni van Leeuwenhoek.

FAPI stof
De radioactieve stof Fluor-18-FAPI bindt zich niet aan de tumorcellen zelf, maar aan door de tumor geactiveerde fibroblasten in het omliggende tumorstroma. In de rest van het lichaam komen deze soort fibroblasten niet voor, en daar zal het FAPI zich dus niet binden. Een FAPI PET/CT-scan kan zo onderscheid maken tussen tumor en normale weefsels, ook als op andere scans geen verschil te zien is, en ongeacht het type of de locatie van de tumor.

Wetenschappelijk onderzoek
De FAPI PET/CT-scan wordt voorlopig alleen ingezet bij wetenschappelijk onderzoek, waarin wordt gekeken of uitzaaiingen in lymfeklieren van darmtumoren beter te detecteren zijn dan met standaard scans. Binnenkort zal de nieuwe scan ook gebruikt worden voor andere lastig te herkennen tumortypen, zoals bij voorbeeld voor het detecteren van onbekende primaire tumoren of diffuus infiltratief groeiende tumoren.

Kennis delen
De radioactieve tracer Fluor-18-FAPI wordt binnen de Noordwest Ziekenhuisgroep/Cyclotron Noordwest in Alkmaar geproduceerd. Deze nieuwe stof is makkelijker in grotere hoeveelheden te maken in Alkmaar. Daardoor kan de nieuwe FAPI PET/CT-scan op termijn ook beschikbaar komen voor alle ziekenhuizen in de rest van Nederland. De wetenschappelijke studie loopt tot medio 2023.

Foto: de Cyclotron van Noordwest