Prostaatkanker en dan?

Jaarlijks krijgen ongeveer 13000 mannen de diagnose prostaatkanker. Binnen Noordwest Ziekenhuisgroep hebben de afdelingen urologie alle toponcologische behandelingen in huis. Toch is het kiezen van de beste behandeling niet eenvoudig menen urologen Katja Nelemans en Ton Roeleveld.

 

Katja Nelemans is uroloog op locatie Den Helder in Noordwest Ziekenhuisgroep, zij weet dat de huisartsen slechts een klein deel van het totaal aantal mannen met prostaatkanker naar haar verwijst. 'Het merendeel van mannen met prostaatkanker heeft geen klachten. Toch krijgen heel veel mannen -als ze maar oud genoeg worden- uiteindelijk prostaatkanker. Het gaat bij hen meestal om de langzaam groeiende vorm, de zogeheten niet significante kankers. Daarmee kun je heel oud worden zonder dat je er last van krijgt.'

 

Uroloog Nelemans vindt het belangrijk dat de mannen met kankers die wel problemen geven, op tijd worden ontdekt. 'Dat is nog niet zo eenvoudig. Zij komen via de huisarts binnen met een verhoogd Prostaat Specifiek Antigeen (PSA)-waarde of plasklachten. Dit PSA-eiwit wordt in zowel gezond als ziek klierweefsel van de prostaat gemaakt. Daarom combineert de huisarts de PSA-test met een inwendig onderzoek, het rectaal toucher. Ligt de waarde van de PSA boven de 4 en voelt de prostaat verhard aan dan kan het om prostaatkanker gaan. Het kan, want een verhoogd PSA kan ook een infectie of een ‘gewone’ vergroting van de prostaat betekenen. Maar het is wel een vingerwijzing. Een bezoek aan de uroloog is de volgende stap.'

 

Nelemans: 'Tijdens het bezoek op de polikliniek doen we opnieuw rectaal onderzoek en maken we eventueel een echo. Op basis van die gegevens kunnen we een risico inschatting maken van de kans op aanwezigheid van prostaatkanker. Als dat risico duidelijk aanwezig is, dan wordt meestal eerst een MRI scan van de prostaat afgesproken.
Is er een verdenking op prostaatkanker op de MRI scan gezien? Dan moeten er biopten uit de prostaat worden afgenomen om de diagnose te bevestigen. Dat klinkt pijnlijk, maar het valt de meeste mannen mee. Op indicatie kijken we met een PSMA scan of er uitzaaiingen zijn. In een kort tijdsbestek kunnen we zo inschatten wat het stadium van de prostaatkanker is. Dat stadium bepaalt de behandelingsmogelijkheden. Daarbij is het plezierig dat we binnen Noordwest met alle betrokken disciplines goed samenwerken. In het multidisciplinair overleg (MDO) bespreken we met een uroloog, radioloog, patholoog, radiotherapeut en internist oncoloog wat -medisch gezien- het beste advies is.

 

Omdat het kiezen van de beste behandeling voor een groot deel van de patiënt afhangt, bespreekt de uroloog de voor- en nadelen van de verschillende behandelingen met de patiënt. Uroloog Ton Roeleveld: 'De uiteindelijke beslissing is aan de patiënt zelf. Groeit de tumor alleen in de prostaat, dan zijn bestralen, het weghalen van de prostaat of inwendige bestraling opties. Voor verwijdering van de prostaat is er een samenwerking met het prostaatkankernetwerk Nederland. Daarbij werken een aantal ziekenhuizen samen en worden alle operaties met de Da Vinci operatierobot uitgevoerd in het Antoni van leeuwenhoek ziekenhuis. De nacontroles worden dan weer gewoon in het eigen ziekenhuis uitgevoerd. Als alles goed gaat kan de patiënt een dag na de operatie naar huis, maar de effecten van deze operatie kunnen ingrijpend zijn. Want hoe goed de operatie ook slaagt, er is een kans dat de patiënt er erectieproblemen of (licht) urineverlies aan overhoudt. Bij de keuze zijn zaken als kwaliteit van leven, biologische leeftijd en de wens van de man zelf bepalend.'

 

Uroloog Roeleveld: 'Overigens is ook het uitwendig bestralen van de prostaat een optie. Meestal wordt deze behandeling gecombineerd met een periode van hormonale therapie. Radiotherapie gebeurt hier al jaren met de implantatie van goudmarkers. Dat levert een bijzonder nauwkeurige bestraling van de prostaat op. Het nabij gelegen blaas- en darmweefsel wordt nauwelijks belast. Na de bestraling blijven de goudmarkers gewoon zitten. Daar merkt de patiënt niets van.'

 

Behalve uitwendige bestraling biedt Noordwest al zo’n 20 jaar een inwendige bestralingstherapie. Uroloog Roeleveld: 'Voor deze zogenoemde brachytherapie komen ook patiënten uit andere ziekenhuizen bij ons. Brachytherapie is geschikt bij een weinig agressieve kanker die beperkt is tot de prostaat. Verder mag de prostaat niet te groot zijn. De brachytherapie doen we samen met de radiotherapeuten. Het komt er op neer dat we een soort minuscule radioactieve zaadjes bij de tumor in de prostaat brengen. De patiënt kan de volgende dag alweer naar huis. De radioactieve zaadjes verliezen geleidelijk hun kracht. En omdat de prostaat blijft zitten, heeft deze therapie relatief weinig bijwerkingen.'

 

Zoals de urologen al aangeven is vooral het kiezen van een behandeling complex. Roeleveld: 'Soms is behandelen niet de beste optie. Is iemand al wat ouder en heeft hij weinig last dan kan ook het volgen van de ziekte een manier zijn. Met controle van de PSA-waarden en af een toe een MRI of een biopt, kun je de ziekte goed in de gaten houden. Dat vraagt wel een zekere rust en vertrouwen. Niet iedereen kan dat opbrengen.'

 

Zodra de diagnose prostaatkanker is gesteld, probeert de afdeling urologie zoveel mogelijk onzekerheid weg te nemen. Naast de specialisten zijn er op locatie Alkmaar en Den Helder casemanagers voor het beantwoorden van vragen over de behandelingen, het verloop van de behandeling en het vervolg.